Nghịch lý Allais là gì?

Nghịch lý Allais là một thí nghiệm kinh tế do nhà kinh tế học người Pháp Maurice Allais đưa ra vào năm 1953. Ông chỉ ra rằng con người không luôn hành xử theo cách mà lý thuyết kinh tế chuẩn đoán – đặc biệt là lý thuyết kỳ vọng (Expected Utility Theory).

Nghịch lý này đặt ra hai tình huống lựa chọn tưởng như đơn giản, nhưng kết quả khảo sát cho thấy đa số mọi người đưa ra quyết định không nhất quán.

Tình huống Allais: Hai lựa chọn “đánh lừa” tư duy

🎲 Tình huống 1:

Bạn được chọn giữa:

• A1: Nhận 1 triệu đô la chắc chắn

• B1: Có

  • 10% cơ hội nhận 5 triệu đô

  • 89% cơ hội nhận 1 triệu đô

  • 1% cơ hội nhận 0 đô

🎲 Tình huống 2:

Bạn được chọn giữa:

• A2: Có

  • 11% cơ hội nhận 1 triệu đô,

  • 89% cơ hội nhận 0 đô

• B2: Có

  • 10% cơ hội nhận 5 triệu đô

  • 90% cơ hội nhận 0 đô

Vấn đề nằm ở đâu?

Theo lý thuyết kỳ vọng, nếu bạn chọn A1 ở tình huống 1, bạn cũng nên chọn A2 ở tình huống 2. Ngược lại, nếu chọn B2 thì bạn cũng nên chọn B1.

Nhưng trong thực tế, đa số người chọn A1 và B2, tức là mâu thuẫn với nguyên tắc tính nhất quán (consistency).

Giải thích bằng tâm lý học hành vi

Daniel Kahneman và Amos Tversky – hai nhà tâm lý học đạt Nobel Kinh tế – gọi hiện tượng này là:

• Hiệu ứng chắc chắn (certainty effect): Chúng ta đánh giá quá cao giá trị của phần thưởng chắc chắn.
• Nỗi sợ mất mát (loss aversion): Chúng ta ghét việc mất mát nhiều hơn là thích thú khi nhận được phần thưởng tương đương.

Ý nghĩa thực tế của Nghịch lý Allais

Trong kinh tế học:

Nghịch lý này giúp mở đường cho Kinh tế học hành vi – một nhánh nghiên cứu về cách con người ra quyết định thực tế, không lý tưởng như trong mô hình cổ điển.

Trong đời sống:

Nó giải thích vì sao:

• Nhiều người chọn bảo hiểm dù hiếm khi dùng đến.
• Nhà đầu tư thường bán sớm khi có lời, giữ lâu khi lỗ.
• Người tiêu dùng dễ bị hấp dẫn bởi khuyến mãi “chắc chắn” như “giảm ngay 100k”.

Kết luận: Allais dạy ta điều gì?

Con người không luôn lý trí. Cảm xúc và nhận thức về rủi ro ảnh hưởng mạnh đến cách ta ra quyết định.

Hiểu được nghịch lý Allais giúp ta:

• Tránh bị cảm xúc chi phối khi đưa ra lựa chọn tài chính.
• Nhận ra những thiên kiến nhận thức (cognitive bias) trong cuộc sống.
• Thiết kế các chương trình marketing và chính sách công khôn ngoan hơn, phù hợp với hành vi con người thực tế.

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"1\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Khám phá thêm các chủ đề sau