Khái niệm

Câu hỏi quyền năng là những câu hỏi được thiết kế để khuyến khích người được hỏi suy nghĩ sâu sắc, khám phá thông tin quan trọng và đưa ra quyết định hiệu quả hơn. Chúng thường mang tính chất mở, ngắn gọn, dễ hiểu và tập trung vào vấn đề cốt lõi.

Nguồn gốc

Phương pháp đặt câu hỏi truy vấn bắt nguồn từ triết gia Hy Lạp cổ đại Socrates, người đã sử dụng kỹ thuật này để kích thích tư duy phản biện và khám phá tri thức thông qua đối thoại.

Tại sao gọi là "câu hỏi quyền năng"?

Tập trung vào vấn đề quan trọng

Những câu hỏi này hướng đến các khía cạnh cốt lõi của sự phát triển cá nhân và sự nghiệp như hiểu biết bản thân, lãnh đạo, trách nhiệm và thói quen quan trọng.

Tác động mạnh mẽ vào cảm xúc

Câu hỏi mở có khả năng kích thích cảm xúc, khuyến khích người trả lời tập trung và hứng thú trong việc tìm kiếm câu trả lời.

Tác động sâu vào tiềm thức

Chúng ảnh hưởng trực tiếp đến tiềm thức, khơi dậy sự sáng tạo và tài năng tiềm ẩn, giúp người trả lời nảy ra những ý tưởng và giải pháp đột phá.

Chạm tới vùng thông minh lân cận

Sử dụng kỹ thuật hỏi truy vấn kiểu Socrates, các câu hỏi không ngừng thách thức suy nghĩ, giúp phát triển tư duy và khám phá những vùng thông minh tiềm ẩn.

Hình thành sự tự tin và khả năng chia sẻ

Chúng khuyến khích người trả lời tự tin chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ và quan điểm cá nhân, xây dựng môi trường làm việc cởi mở và sáng tạo.

Hình thành thói quen chủ động đặt câu hỏi

Sau một thời gian sử dụng, người trả lời sẽ hình thành thói quen đặt câu hỏi chất lượng cho bản thân, giúp chủ động giải quyết vấn đề.

Xây dựng sự thấu hiểu trong tổ chức

Câu hỏi quyền năng giúp lãnh đạo hiểu rõ hơn về nhân viên và đối tác, tạo cơ hội gắn kết, thấu hiểu và xây dựng niềm tin trong tổ chức.

Tạo ra thời gian chất lượng trong công việc

Chúng giúp tạo ra những khoảnh khắc chất lượng, nơi cá nhân cảm nhận được sự phát triển và thấu hiểu từ đồng nghiệp và đối tác.

Cách đặt câu hỏi quyền năng

Xác định mục tiêu của câu hỏi

• Hiểu rõ mục đích: Biết rõ lý do và mục tiêu khi đặt câu hỏi.
• Tập trung vào kết quả mong muốn: Hướng câu hỏi đến kết quả cụ thể cần đạt được.

Sử dụng câu hỏi mở

• Tránh câu hỏi có/không: Đặt câu hỏi mở để khuyến khích suy nghĩ sâu sắc.
• Bắt đầu bằng từ “Làm thế nào”, “Tại sao”, “Cái gì”: Ví dụ: “Làm thế nào chúng ta có thể cải thiện quy trình này?”

Khuyến khích suy nghĩ và phản ánh

• Đặt câu hỏi thách thức nhưng không gây áp lực: Tạo ra thách thức nhẹ nhàng để kích thích tư duy.
• Khơi gợi suy nghĩ sáng tạo: Đặt câu hỏi nhằm kích thích sự sáng tạo và tư duy khác biệt.

Tạo ra sự tương tác và kết nối

• Lắng nghe và phản hồi: Lắng nghe câu trả lời một cách chủ động và phản hồi thích hợp.
• Đặt câu hỏi tiếp theo dựa trên câu trả lời trước: Giúp đào sâu hơn vào vấn đề.

Đặt câu hỏi theo kiểu Socrates (câu hỏi chồng lớp)

• Đặt câu hỏi liên tiếp (câu hỏi trong câu hỏi): Đào sâu vào vấn đề bằng cách đặt câu hỏi dựa trên câu trả lời trước đó.
• Khám phá các giả định: Giúp người trả lời khám phá và kiểm tra các giả định của họ.

Giữ sự trung lập và không phán xét

• Không đưa ra nhận xét hay ý kiến cá nhân: Đặt câu hỏi một cách trung lập.
• Tạo không gian an toàn: Đảm bảo người trả lời cảm thấy an toàn và thoải mái khi chia sẻ.

Điều chỉnh theo ngữ cảnh và đối tượng

• Phù hợp với người trả lời: Đảm bảo câu hỏi phù hợp với đối tượng và ngữ cảnh cụ thể.
• Sử dụng ngôn ngữ đơn giản và rõ ràng: Tránh sử dụng ngôn ngữ phức tạp hoặc chuyên môn quá cao.

Phân loại các câu hỏi quyền năng

• Câu hỏi đơn nhất: dùng để mở đầu một buổi coaching, tự vấn buổi sáng, hoặc lúc ra quyết định cá nhân.
• Câu hỏi mở rộng: phù hợp để brainstorming, phát triển đội nhóm hoặc khai mở nội lực.
• Câu hỏi chồng lớp Socrates: dùng trong huấn luyện chiều sâu, phản biện logic, khám phá mâu thuẫn nội tâm.

Mối liên hệ giữa câu hỏi quyền năng và mô hình 5 Whys

Một trong những kỹ thuật đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả để đào sâu bản chất vấn đề chính là mô hình 5 Whys – đặt câu hỏi "Tại sao?" liên tục 5 lần. Mỗi câu hỏi tiếp theo sẽ dựa trên câu trả lời trước đó, từ đó truy tìm nguyên nhân gốc rễ (root cause) thay vì chỉ xử lý bề mặt. Đây cũng chính là tinh thần cốt lõi của câu hỏi quyền năng: không dừng lại ở biểu hiện, mà khơi mở tư duy phản biện và đánh thức nhận thức sâu bên trong.

Khi kết hợp câu hỏi quyền năng với kỹ thuật 5 Whys, bạn sẽ hình thành một chuỗi đối thoại tự phản tư có chiều sâu, từ đó nâng cao năng lực phân tích, tư duy hệ thống và ra quyết định chính xác hơn – đặc biệt hữu ích trong môi trường VUCA đầy biến động và phức tạp hiện nay.

Tầm quan trọng của câu hỏi quyền năng trong thời đại VUCA

VUCA là viết tắt của Volatility (Biến động), Uncertainty (Không chắc chắn), Complexity (Phức tạp) và Ambiguity (Mơ hồ). Thuật ngữ này mô tả một thế giới đầy biến động và khó lường, đòi hỏi con người và tổ chức phải thích nghi nhanh chóng và hiệu quả.

• Định hướng tư duy: Giúp cá nhân và tổ chức xác định rõ mục tiêu và chiến lược trong môi trường không chắc chắn.
• Khuyến khích sáng tạo và đổi mới: Kích thích tư duy sáng tạo để tìm ra giải pháp mới trong bối cảnh phức tạp.
• Tăng cường khả năng thích nghi: Giúp con người và tổ chức phản ứng linh hoạt trước những thay đổi bất ngờ.

Vai trò của AI và ChatGPT trong việc phát triển câu hỏi quyền năng

Hỗ trợ đặt câu hỏi chất lượng

AI, đặc biệt là ChatGPT, có khả năng phân tích ngữ cảnh và cung cấp các câu hỏi phù hợp, giúp người dùng khám phá sâu hơn về vấn đề đang quan tâm.

Phát triển kỹ năng tư duy phản biện

Thông qua việc tương tác với ChatGPT, người dùng có thể rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi và tư duy phản biện, từ đó nâng cao khả năng giải quyết vấn đề trong môi trường VUCA.

Tăng cường hiệu quả giao tiếp và học tập

ChatGPT hỗ trợ người dùng trong việc học tập và giao tiếp bằng cách cung cấp thông tin nhanh chóng và chính xác, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu suất công việc.