Viễn cảnh tương lai: Khi "cỗ máy sinh app" biến mọi ý tưởng kinh doanh thành hiện thực

Hãy tưởng tượng một thế giới nơi bạn không cần biết lập trình, không cần chờ đợi IT, không cần hàng tháng phân tích và viết đặc tả kỹ thuật. Tất cả những gì bạn cần làm là... mô tả quy trình kinh doanh của mình trong một tài liệu chuẩn hóa theo BPMN (Business Process Model and Notation) – và ngay lập tức, "cỗ máy sinh app" sẽ tự động tạo ra một ứng dụng hoàn chỉnh cho bạn.

Bạn không cần phải viết code – chỉ cần vẽ sơ đồ quy trình, xác định các đầu vào/đầu ra, logic xử lý, và liên kết các bước bằng công cụ kéo-thả trực quan. Phần còn lại, hệ thống sẽ lo:

• Tự động sinh giao diện người dùng (UI)
• Thiết lập luồng xử lý (workflow)
• Kết nối với cơ sở dữ liệu và API
• Áp dụng các quy tắc kinh doanh đã được định nghĩa

Chỉ sau vài phút, bạn đã có một ứng dụng chạy được, sẵn sàng đẩy lên Cloud và bắt đầu phục vụ người dùng thật sự. Không cần team lập trình đông đúc. Không cần ngân sách khủng. Không cần chờ đợi.

Nhà phát triển công dân (Citizen Developer) là gì?

Khi nhu cầu phần mềm ngày càng tăng trong khi lập trình viên có kỹ năng (skilled developers) ngày càng khan hiếm, các tổ chức đang dần chuyển sang chiến lược phát triển công dân (citizen development). Đối với một Giám đốc CNTT (CIO), chiến lược này mở rộng nguồn nhân lực phát triển phần mềm và thúc đẩy đổi mới trong toàn bộ các phòng ban. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải đảm bảo có các biện pháp quản trị (governance) và an ninh (security) phù hợp để kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn.

Citizen Development hiện nay đã trở nên phổ biến trong mọi lĩnh vực của tổ chức. Mô hình này mở rộng nhóm lập trình viên của doanh nghiệp bằng cách tạo ra các nhà phát triển công dân (citizen developers) và mang đến chuyên môn cùng những góc nhìn độc đáo trong quy trình phát triển phần mềm. Dưới đây là khái niệm và định nghĩa chi tiết về Citizen Developer.

Những ai có thể trở thành Citizen Developer?

Citizen Developer là một nhân viên không có hoặc có rất ít kiến thức lập trình, nhưng có thể tạo ra các ứng dụng phần mềm cho nhóm của mình hoặc cho người khác, bằng cách sử dụng các nền tảng mã thấp/không mã (low-code/no-code) mà không cần đến sự can thiệp của bộ phận CNTT, nhưng vẫn dùng công nghệ được CNTT phê duyệt. “Citizen developer” là tên gọi theo thuật ngữ hư cấu về mô hình lý tưởng "persona" chứ không phải là một chức danh công việc chính thức.

Họ xây dựng ứng dụng trong các môi trường thực thi (runtime environments) bằng phương pháp phát triển đã được hội khoa học CNTT thế giới chấp thuận và kiểm soát.

Mỗi Citizen Developer đều có kỹ năng và kiến thức riêng trong lĩnh vực của mình, nhưng gần như không có kinh nghiệm lập trình. Họ là những người giải quyết vấn đề có tư duy đổi mới, với kỹ năng công nghệ ở mức vừa phải. Những cá nhân này sử dụng nền tảng không mã hoặc mã thấp để hiện thực hóa ý tưởng thông qua các giao diện kéo-thả (drag-and-drop interfaces).

Tại sao doanh nghiệp nên đầu tư vào Citizen Developer ?

Dù doanh nghiệp lớn hay nhỏ, bạn đều có thể hưởng lợi từ mô hình Citizen Developer. Nó giúp tối ưu hóa nhân lực và nguồn lực để giải quyết các vấn đề kinh doanh cụ thể. Dưới đây là lý do vì sao mọi công ty nên đầu tư vào các nhà phát triển công dân IT (citizen IT developers):

Tình trạng thiếu hụt kỹ sư phần mềm (software engineers) toàn cầu có thể lên tới 85,2 triệu người vào năm 2030. Đầu tư vào Citizen Developer cho phép doanh nghiệp dân chủ hóa quy trình phát triển phần mềm (democratize software development), từ đó tăng tốc đổi mới và giải quyết vấn đề. Nó mở rộng nhóm nhân tài, giảm sự phụ thuộc vào các lập trình viên chuyên nghiệp và giúp đưa ra các giải pháp nhanh chóng, tùy chỉnh cho các vấn đề cụ thể của từng phòng ban.

Lợi ích cụ thể

Làm thế nào để trở thành Citizen Developer trong tổ chức?

Dưới đây là 5 bước để bạn trở thành một nhà phát triển công dân (citizen developer):

1. Xác định và gia nhập nhóm (Identify and join the team)

Bước đầu tiên để trở thành citizen developer trong tổ chức là thể hiện sự quan tâm. Bạn sẽ có nhiều lợi thế nếu tổ chức đã áp dụng các quy trình tự động hóa. Một tổ chức đã đón nhận tự động hóa thường sẽ có chương trình Citizen Development dành cho nhân viên. Hãy liên hệ với người quản lý chương trình đó để tìm hiểu cách tham gia.

2. Làm quen với nền tảng (Familiarize yourself with the platform)

Dành thời gian làm quen với nền tảng no-code mà công ty bạn đang sử dụng (nếu có). Bạn có thể tham gia các khóa đào tạo hoặc tự học qua tài liệu, video hướng dẫn. Nhiều nhà cung cấp phần mềm có tổ chức đào tạo riêng cho citizen developer – hãy tận dụng. Ngoài ra, bạn có thể học qua YouTube hoặc các khóa học trực tuyến.

3. Thử nghiệm với nền tảng (Experiment with the platform)

Hãy bắt đầu với một ý tưởng cụ thể và tự động hóa quy trình đầu tiên bằng nền tảng citizen development. Thực hiện theo các bước sau:

• Xác định các yêu cầu của quy trình (workflow)
• Chuyển các yêu cầu thành sơ đồ các bước logic
• Sử dụng nền tảng để tự động hóa từng bước
• Đối chiếu lại quy trình với yêu cầu ban đầu

4. Gắn kết giải pháp với mục tiêu kinh doanh (Align solutions with business objectives)

Sau khi quy trình đầu tiên được tự động hóa và được IT chấp thuận, hãy tiếp tục xây dựng các giải pháp khác. Tìm kiếm các điểm nghẽn (pain points) mà tự động hóa có thể giải quyết. Tập trung vào việc đơn giản hóa, hợp tác và cung cấp giải pháp nhanh hơn.

5. Cải thiện kỹ năng phát triển ứng dụng (Improve your app development skills)

Khi bạn đã quen với nền tảng, hãy tiếp tục rèn luyện bằng cách tạo thêm ứng dụng cho các nhóm, phòng ban khác nhau hoặc cho khách hàng. Việc thực hành sẽ giúp bạn nâng cao kỹ năng và tư duy xây dựng phần mềm hiệu quả hơn.

10 điều cần cân nhắc khi bắt đầu hành trình xây dựng Citizen Development

Một chiến lược citizen development hiệu quả không chỉ nằm ở công nghệ. Dưới đây là 10 yếu tố quan trọng khi lên kế hoạch triển khai trên toàn tổ chức:

1. Đánh giá tiềm năng Citizen Developer của doanh nghiệp

Tìm hiểu các điểm nghẽn trong chuyển đổi số thông qua khảo sát hoặc trao đổi với trưởng các phòng ban. Sau khi nắm được nhu cầu, doanh nghiệp có thể đưa ra quyết định và triển khai chiến lược phù hợp.

2. Đặt mục tiêu thực tế cho phong trào Citizen Development

Mục tiêu nên gắn liền với tầm nhìn và năng lực của tổ chức. Hãy đặt câu hỏi đúng, sẵn sàng phá bỏ thói quen cũ, và tái cấu trúc nhóm nếu cần để phục vụ mục tiêu chung.

3. Thu hút sự tham gia của nhân viên (Get your employees onboard)

Không phải tất cả nhân viên sẽ trở thành citizen developer, nhưng mọi người cần hiểu vai trò của họ trong quá trình này. Việc chuyển từ công việc thủ công sang tự động sẽ ít gặp phản kháng hơn khi có sự đồng thuận và hỗ trợ đào tạo phù hợp.

4. Xác định và bổ nhiệm các vai trò cần thiết (Identify and appoint necessary roles)

Citizen Development được triển khai ở nhiều cấp độ và phòng ban. Một số người sẽ giữ vai trò chiến lược (đánh giá công nghệ và nhu cầu kinh doanh), trong khi người khác xử lý khía cạnh tích hợp (với sự hỗ trợ từ citizen integrators). Việc bổ nhiệm phụ thuộc vào cấu trúc công ty và mức độ ưu tiên low-code hay no-code.

5. Chọn đúng nhân sự để đào tạo thành Citizen Developer

Citizen developer là người dùng có tư duy cải tiến, có thể biến ý tưởng thành giải pháp thực tế. Hãy xác định những nhân viên có tư duy đổi mới, có hiểu biết cơ bản về công nghệ. Việc đánh giá trình độ lập trình cũng giúp lựa chọn nền tảng phù hợp.

6. Tìm hiểu về nền tảng low-code/no-code

Mỗi nền tảng đều có công cụ, mức độ linh hoạt và phương pháp khác nhau. Hãy cân nhắc độ dễ sử dụng, khả năng triển khai nhanh và mức độ tin cậy khi chọn nền tảng.

7. Xác định các tích hợp quan trọng (Identify important integrations)

Đừng bỏ qua hệ thống công nghệ hiện tại. API, cơ sở dữ liệu và các công cụ tích hợp là yếu tố quan trọng để ứng dụng hoạt động hiệu quả nhất. Hãy xác định tích hợp nào là cần thiết cho hiệu suất tối ưu.

8. Lập kế hoạch quản trị (Outline a governance plan)

Dù nền tảng low-code được IT phê duyệt, vẫn cần có quy trình đảm bảo bảo mật. Hãy xây dựng kế hoạch quản trị citizen development và xác định vai trò của IT trong quản lý các nền tảng LCNC.

Lưu ý: Cần giám sát nguy cơ xuất hiện Shadow IT – tức các công cụ CNTT được sử dụng ngoài tầm kiểm soát của bộ phận IT.

9. Thu hút sự ủng hộ của lãnh đạo và tính toán ROI

Citizen development không chỉ giúp chuyển đổi số, mà còn cải thiện tỷ suất hoàn vốn (ROI). Hãy trình bày với ban lãnh đạo tiềm năng phát triển nếu áp dụng mô hình này cùng với dự đoán ROI trong vài năm tới.

10. Tổ chức đào tạo cho nhân viên (Call for employee training)

Dù không yêu cầu kỹ năng lập trình, các nền tảng low-code/no-code vẫn cần thời gian làm quen. Hãy tổ chức đào tạo để giúp nhân viên nắm rõ cách sử dụng nền tảng và tự tin trong việc tạo ứng dụng.

Lời khuyên thực tế (Best Practices) cho Citizen Developer

Để thành công với vai trò citizen developer, bạn nên:

• Tiết kiệm thời gian bằng việc lên lịch hợp lý (Save time with schedules)
• Ghi chép và lưu lại mọi thay đổi (Document everything)
• Thu thập đúng dữ liệu cần thiết (Collect the right data)
• Khám phá thư viện ngôn ngữ low-code (Explore low-code language libraries)
• Không ngừng học hỏi (Keep learning)
• Luôn kiểm thử mỗi thay đổi trước khi triển khai (Always test any changes)