Hãy tưởng tượng một chuyên gia công nghệ phần mềm đi mua máy tính (phần cứng), anh ta luôn thể hiện sự am hiểu của mình về máy tính với người bán để tránh bị lừa hoặc mua hớ. Người bán biết gặp phải chuyên gia nên sẽ không tư vấn nhiệt tình, thậm chí sẵn sàng bỏ qua vị khách khó tình này. Như vậy "sự khôn ngoan" lại là một điều tệ hại.

Thay vì làm người thông minh ngu ngốc, chi bằng bạn hãy sống ngược lại. Bởi trong nhiều trường hợp, sự ngốc nghếch sẽ có tác dụng ngăn chặn xung đột chuẩn bị xảy ra. 

Có những thời điểm, “giả ngốc” cũng là một nghệ thuật, đó là cảnh giới cao nhất của sự thông minh trí tuệ. Không phải ai cũng có thể "giả ngốc" để cuộc sống của mình đỡ mệt mỏi, người biết "giả ngốc" đúng lúc ắt hẳn là người thông minh. Ở đời đã có quá nhiều người khôn ngoan và thông minh, đôi khi sống "khờ khạo, giả ngu ngốc" một chút, bạn mới đạt cảnh giới là người chiến thắng cuối cùng.

Cổ ngữ có câu: “Đại trí nhược ngu, đại dũng nhược khiếp”. Bậc trí giả nhìn bề ngoài như ngu dốt, kẻ dũng mãnh như thể khiếp nhược. Quỷ Cốc Tử cũng nói: Người thông minh xưa nay không hề khoa trương, mà giả ngốc, giả đần, giả hồ đồ là cách tốt nhất để ẩn thân và tránh được họa vào thân. Tuy Quỷ Cốc Tử ẩn mình nhưng lại là thầy của bốn cao nhân nổi tiếng thời Xuân Thu: Tôn Tẫn, Bàng Quyên, Trương Nghi, Tô Tần. Vậy nên mới có câu “đại trí nhược ngu”, bậc đại trí huệ (wisdom) lại trông như kẻ ngốc.

Điển cố “Hàn Tín chịu nhục chui háng” cũng là biểu hiện “đại trí giả ngu”. Hàn Tín từ nhỏ đã thích luyện võ, thường mang kiếm theo mình. Một hôm bất chợt có kẻ vô lại ngoài chợ khích bác Hàn Tín, chê rằng ông đeo kiếm mà chẳng dám chặt đầu người khác và thách thức Hàn Tín chặt đầu hắn, nếu không sẽ phải chui háng hắn. Không ngờ Hàn Tín quyết định chui qua háng của kẻ vô lại trước mặt mọi người. Hành động này không phải hèn nhát, cũng không phải ngu ngốc. Người đời sau nhận định rằng nhờ có khả năng nhẫn nhục lớn như vậy nên Hàn Tín mới có thể đánh bại Sở Bá Vương Hạng Vũ, một vị dũng tướng từng khiến hết thảy chư hầu khiếp sợ, giúp Hán Cao Tổ Lưu Bang lập nên triều Hán. Trong vấn đề điều binh khiển tướng, Hàn Tín được người đời sau xem là bậc đại trí. Không rõ điển cố này với hành động "chui háng" có thực sự là câu chuyện có thật "nguyên bản" hay là "tam sao thất bản" thành ra nói quá về người xưa!?. Nhưng ngày nay, chúng ta có thể chứng kiến những người tri thức không chọn cách nói qua nói lại với kẻ côn đồ va chạm xe ngoài đường vì người tri thức biết rằng mạng sống của họ quan trọng hơn mạng sống của kẻ tiểu nhân.

Bạn có đánh đổi mạng sống quý giá với một kẻ thấp hơn bạn (về cái đầu). Nếu kẻ đó bắt bạn quỳ xuống xin lỗi, hoặc gây gổ (đập vỡ kính ô tô), bạn có nhẫn nhịn và quỳ lạy nhận lỗi về mình như người tài xế trong bài viết này hay không: Vụ đập kính, bắt tài xế quỳ lạy: Khi nào có thể khởi tố thêm tội danh?

Hạ thấp mình, giả khờ sẽ dễ dàng được tiếp đón hơn kẻ khôn ngoan nhưng hợm hĩnh

Người xưa nói quả không sai (thánh nhân đãi kẻ khù khờ), kẻ khôn ngoan quá rồi lại bị khôn ngoan vật lại, tự làm hại chính mình. Con người thường ca ngợi những kẻ khôn ngoan mà chê bai người khù khờ. Song, người kém tinh ranh lại là người rất lương thiện và không bao giờ đi tranh giành với người khác. Những người biết tu tâm đôi khi lại may mắn đạt được kết quả ngoài khả năng . Còn những người luôn cố gắng tranh giành mọi thứ về mình, khôn ranh, tính toán thì chắc chắn kết quả sẽ nhanh chóng vụt mất khỏi tầm tay.

Được gợi ý từ một vị ẩn sĩ, Trịnh Bản Kiều đã để lại câu danh ngôn thiên cổ: ‘Nan đắc hồ đồ’ nghĩa là rất khó để có được sự “hồ đồ” (giả ngốc). Con người ngày nay không ai chịu chấp nhận thua thiệt và luôn có xu hướng muốn chứng minh thể hiện, luôn muốn phô bày những gì mình thông thạo, muốn tính toán chi li thiệt hơn, nên nếu có thể thực sự làm được một người hồ đồ không toán tính, mà vẫn thấy hài lòng thì mới là khó nhất.

Chúng ta cùng tìm hiểu xem, vậy trí tuệ thâm sâu của người ‘hồ đồ’ là như thế nào.

Có một cậu bé người Mỹ tên Wilson, thoạt nhìn rất khờ khạo, do đó rất nhiều người trong thị trấn thích đùa với cậu, giống như là nhân vật hề mua vui cho mọi người. Một ngày nọ, bạn cùng lớp của Wilson cầm trên tay một đồng 1 đô la và một đồng 5 cent, rồi hỏi Wilson là chọn đồng tiền nào. Cậu bé Wilson lúc đó đã không cần suy nghĩ mà trả lời ngay: “Tớ chọn đồng 5 cent.” Bạn học cười khoái trí nói: “Ha ha, cậu ấy không chọn 1 đô la mà lại chọn đồng 5 cent.” Sau đó tất cả học sinh trong trường đã lan truyền nhau chuyện cười này.

Rất nhiều người đã không tin, sao Wilson lại ngốc đến vậy, họ đã đem tiền đến trước mặt Wilson để kiểm nghiệm, nhưng lần nào cũng nhận được cùng một kết quả. Mỗi lần cậu đều nói: “Tớ muốn 5 cent.” Tất cả ọc sinh của trường đều dùng cách này để kiểm tra và sau đó mỗi người rời đi với nụ cười của sự hài lòng.

Cuối cùng, câu chuyện đã đến tai của thầy giáo. Ở trước mặt Wilson, thầy giáo hỏi: “Chẳng lẽ trò không phân biệt được giá trị lớn nhỏ của đồng 1 đô la và 5 cent sao?”

Trò Wilson đáp: “Đương nhiên là trò biết rõ ạ. Nếu như trò chọn đồng 1 đô la thì sẽ không có nhiều người mang tiền đến để thử, như vậy trò cũng không thu được lợi nhuận từ đồng 5 cent.”

Người thầy nghe xong như bừng ngộ ra một đạo lý lớn. Wilson không đặt sự thông minh vào món lợi nhỏ mà suy nghĩ về cái ngốc của người thông minh. Khoảng 45 năm sau, ông đã trở thành tổng thống thứ 28 của nước Mỹ.

Khôn đúng lúc, giả ngu đúng chỗ - bí quyết giúp cuộc sống ít phiền não

Nếu để ý và quan sát con người ngày nay, hẳn chúng ta sẽ nhận ra xã hội có tồn tại rất nhiều người thông minh, họ phán đoán suy nghĩ của người khác một cách nhanh chóng và không bao giờ bị mắc lừa. Họ tính toán chi li, so đo từng chút để làm sao không thua thiệt, không bị người lừa gạt. Nhưng họ đã quên câu: “Thông minh quá sẽ bị thông minh hại.” Nếu chứng kiến trực tiếp những việc người thông minh làm, chúng ta sẽ phát hiện, bởi vì quá thông minh nên người này thường bị người khác phòng bị.

Kỳ thực, thông minh cũng không phải là xấu. Tuy nhiên, đôi khi trong cuộc sống lại cần chúng ta ngốc một chút mới tốt, hơn thế, làm được người thông minh giả ngốc quả không dễ dàng.

Cho nên, người xưa cho rằng người thông minh nhưng giả ngốc mới là đạo xử thế của nhà thông thái. Giả thiếu hiểu biết khiến mọi việc được tiến triển thuận lợi hơn. Biểu hiện của ngốc nghếch ở người thông minh chính là một loại trạng thái bình tĩnh, không hiểu cái đạo lý của người đại ngốc thì khó thành tựu đại sự.

Phú Bật thời Bắc Tống khi còn trẻ, ông đang đi bộ trên đường phố thành Lạc Dương thì bỗng nhiên có một người mắng chửi ông. Một người đi đường đã ghé tai Phú Bật mà nói nhỏ: “Chàng trai trẻ, có người đang mắng chửi cậu kìa.” Phú Bật nghe xong liền nói: “Hình như là mắng người khác đó.” Người đó lại nói: “Người ta còn gọi tên của cậu mà chửi đó.” Phú Bật suy nghĩ một chút rồi nói: “Có lẽ là mắng người khác, rất có thể người đó trùng tên họ với tôi.” Sau đó, người mắng chửi Phú Bật nghe được phản ứng của ông nên thấy rất hổ thẹn, đến xin lỗi Phú Bật. Ngay từ khi còn trẻ, Phú Bật đã biết cái đạo của người ngốc đủ cho thấy sự thông minh cơ trí của ông.

Có vị trí giả nói, nếu như trên đường phố có người bỗng dưng mắng chửi anh ta, anh ta cũng không ngoái đầu nhìn bởi vì anh không muốn biết người mắng mình là ai. Đời người quá ngắn ngủi và quý giá, việc cần làm lại quá nhiều, sao phải vì điều khó chịu mà lãng phí thời gian? Vị trí giả này cũng giống với Phú Bật, họ hiểu rõ cái cốt lõi của lý “Làm người ngốc mới khó”.

Kỳ thực, học được trí tuệ của người đại ngốc nghĩa là không để tâm vào những chuyện vụn vặt, không muốn tìm câu trả lời đối với chuyện cỏn con, không so đo chi li, lùi một bước biển rộng trời cao. Mọi sự việc đều theo thời gian mà được làm sáng tỏ hoặc là chúng từ từ trở nên mờ nhạt, hoặc hóa giải từ từ và sẽ có được câu trả lời đúng đắn.

Có những sự việc, nếu chúng ta làm được “nhắm một mắt mở một mắt” đúng thời điểm, như vậy chúng ta đã đang làm người thông minh mà giả ngốc rồi. Nếu có người nào đó nói với bạn rằng, một người khác đang công khai nói xấu bạn sau lưng. Bạn sẽ phản ứng như thế nào? Rất có thể bạn sẽ bực mình và đi hỏi cho rõ ràng mọi chuyện. Nếu làm vậy thì bạn không những chỉ làm xấu hình ảnh của mình mà còn khiến sự tình nghiêm trọng hơn và làm tăng thêm sự bực tức khó chịu cho bản thân.

Do đó, làm người hiểu biết đã khó, làm được người "ngốc nghếch" lại càng khó hơn. Kiếp nhân sinh khó học được cái đạo lý của giả ngốc, nhưng lại quý bởi sự khờ khạo, vui vẻ cũng bởi biết cách ngốc dại. Nếu như bạn hiểu được cái đạo của người giả ngốc, bạn sẽ hiểu thấu một cảnh giới khác của đại trí tuệ.

Ngu chính là không biết còn tỏ ra nguy hiểm. Thông minh là biết nhưng lại làm như không biết. Bạn đã bao giờ nghe tới câu nói: “Thay vì làm một người thông minh ngu ngốc, chi bằng ta hãy làm một người ngốc nghếch thông minh”?

Thường chúng ta không ai chịu chấp nhận thua thiệt và luôn có xu hướng muốn chứng minh thể hiện, luôn muốn phô bày những gì mình thông thạo, muốn tính toán chi li thiệt hơn... Thế nên, biết "giả ngốc" một chút để cho đời đỡ mỏi mệt mới là điều khó thực hiện.

 Phạm Tuệ Linh, TIGO Solutions

Xem thêm: 3 cảnh giới về Nhẫn cần đạt được trong đời người