Học Tài Thi Phận Là Gì? Cần Làm Gì Để Vượt Qua May Rủi?
Last updated: December 07, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 06 Feb 2024
Bài toán Trolley Problem: Hi sinh thiểu số để cứu đa số? 78/219 - 26 Sep 2024 "Ăn mày quá khứ" nghĩa là gì? 54/2001
- 01 Oct 2024 "Tâm sinh tướng" là gì? 38/1771
- 04 Mar 2023 Top 5 bài kiểm tra tính cách nổi tiếng trong phỏng vấn việc làm tại Nhật Bản 22/684
- 15 Apr 2023 Nghịch lý từ câu chuyện “một chén gạo dưỡng ơn, một đấu gạo gây thù” 18/734
- 10 Sep 2024 Cây dừa giữa giông bão: Bình tĩnh sống giữa trạng thái “VUCA” 13/552
- 12 Feb 2025 Thành Công Không Chỉ Dựa Vào Chăm Chỉ, Trí Thông Minh Hay Tiền Bạc – Mà Cần "Căn Cơ" 13/523
- 09 Aug 2022 Hiệu ứng “rắn hổ mang” (Cobra effect): Khi giải pháp trở thành vấn đề, tưởng vui lại hóa xui 11/524
- 01 Aug 2023 Kỹ năng thời VUCA: Tận mắt thấy tai nghe chưa chắc đã đúng 10/269
- 23 Apr 2023 Không để lỡ tàu khi bước vào cách mạng công nghiệp 4.0 với bài kiểm tra SPI trong tuyển dụng tại Nhật Bản 8/495
- 02 May 2024 Những trích dẫn hàng đầu của Albert Einstein để truyền cảm hứng và động lực 8/219
- 02 Oct 2023 Ngôi Chùa Trăm Năm và Viên Gạch Vỡ: Bài Học Thấm Thía Về Lỗi Nhỏ Trong Bức Tranh Lớn 7/267
- 12 Jun 2022 Marcus Aurelius: Hạnh phúc phụ thuộc vào chất lượng của những suy nghĩ 7/470
- 09 Jan 2025 10 Nghịch Lý Cuộc Sống Từ Phim Upstream (nghịch hành nhân sinh): Đối Mặt Rủi Ro Trong Thời Đại VUCA 7/188
- 16 Aug 2024 Bạn biết bao nhiêu phương pháp học thông minh? 6/93
- 15 Mar 2024 Tê liệt vì suy nghĩ quá nhiều (Analysis Paralysis) là gì? 6/236
- 01 Jan 2025 Phương Pháp Shadow Work: Chìa Khóa Chữa Lành Và Phát Triển Bản Thân 5/193
- 22 May 2022 Tư duy ngoài hộp (Thinking out of box) là gì? Tại sao quan trọng với sự phát triển của doanh nghiệp? 5/432
- 18 Jul 2020 Lợi ích cận biên (Marginal Utility) là gì? Qui luật lợi ích cận biên giảm dần 4/666
- 01 Aug 2024 Kỹ năng thời VUCA: Người khôn ngoan thường không tranh cãi vô ích 4/137
- 10 Sep 2024 Tại sao những thứ chúng ta muốn lại ít khi có được? 4/205
- 03 Sep 2020 Hiệu ứng rắn hổ mang, Luật Goodhart, Campbell & Chuyện thi cử 2/194
- 16 Feb 2024 Nghịch lý của sự hoàn hảo: AI có thể quá tốt để sử dụng? 1/169
- 01 Sep 2023 Định luật Goodhart và định luật Campbell - Nghịch lý về thành tích 1/196
- 11 Sep 2020 Nghịch lý kinh doanh tại Mỹ: Chăm sóc khách hàng không tốt, nhưng công ty lại lãi lớn 1/144
- 09 Dec 2025 Hiệu Ứng Tàu Điện Ngầm - The Subway Effect 1/5
- 25 Sep 2024 Vô vi là gì? 1/134
- 01 May 2025 Vì Sao Các Cửa Hàng Trung Quốc Không Vội Vã Phục Vụ Khách Hàng? 1/80
- 16 Apr 2025 Phương pháp Ghi Nhớ Chủ Động (Active Recall) là gì? Ưu điểm và nhược điểm? 1/32
- 04 Apr 2025 BÀI HỌC NGẮN SỐ #26: 12 sự thật quan trọng giúp bạn trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình /48
- 13 Feb 2025 Căn Cơ Là Gì? Yếu Tố Quyết Định Thành Bại Trong Cuộc Sống /449
- 14 Apr 2025 BÀI HỌC NGẮN SỐ #29: Ở tuổi 40, bạn nên đủ tỉnh táo để nhận ra điều này /26
- 19 Apr 2025 BÀI HỌC NGẮN SỐ #30: Tự bảo vệ bản thân trước hiểm họa đến từ tương lai /2
WHAT – Điều gì đang xảy ra?
Bạn có bao giờ nghe câu: “Học tài thi phận”? Đây là niềm tin rằng kết quả của nỗ lực - thi cử, sự nghiệp, hay dự án - phần lớn do số phận, may mắn hoặc “thiên mệnh” quyết định.
Thực tế, niềm tin này vừa có lợi vừa có hại:
- Lợi: Giúp người ta bớt tự trách khi thất bại, dễ chấp nhận thực tại.
- Hại: Khi lạm dụng, nó tạo ra tâm lý thụ động, trông chờ may mắn, bỏ qua nỗ lực và cải thiện bản thân. Nó cũng che lấp bất công xã hội: người thành công được xem là “được trời ưu ái”, người thất bại là “kém phận”.
Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy: thành công là hỗn hợp giữa tài năng, nỗ lực, cơ hội và may rủi. Ví dụ, trong thể thao, học tập và nghề nghiệp, đôi khi người tài giỏi vẫn thua vì “thiếu may mắn”, trong khi người bình thường lại nổi bật nhờ trúng thời điểm, gặp đúng người, hay có điều kiện thuận lợi.
HOW – Làm thế nào để tránh rơi vào bẫy “phận”?
- Nhận diện điều không kiểm soát được: May rủi, cơ hội, bối cảnh - là những yếu tố ngoài tầm kiểm soát. Nhận biết chúng giúp bạn không tự trách hay tự kiêu.
- Tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát: Kỹ năng, kiến thức, thái độ, thói quen. Nghiên cứu về Learned Industriousness chỉ ra rằng siêng năng, bền bỉ là thói quen có thể rèn luyện.
- Ưu tiên quá trình hơn kết quả: Học tập, rèn luyện, thử nghiệm - dù chưa “đỗ” hay chưa thành công - vẫn giá trị.
- Áp dụng growth mindset: Thất bại là cơ hội học hỏi, không phải “số phận đã an bài”.
- Tận dụng bối cảnh và mạng lưới: Cơ hội, môi trường, người hướng dẫn, cộng đồng - đều ảnh hưởng lớn đến kết quả. Chủ động xây dựng và tận dụng chúng.
- Giữ khiêm tốn, công bằng: Nhận thức về may mắn và điều kiện xuất phát giúp bạn nhìn nhận thành công – thất bại một cách khách quan, và sẵn sàng hỗ trợ người khác.
Expecting the Unexpected – Chuẩn bị cho rủi ro
Một cách nhìn hiện đại hơn về “học tài thi phận” là “expecting the unexpected” - tức chuẩn bị tinh thần cho những điều bất ngờ. Thành công không chỉ là nỗ lực + tài năng; đôi khi rủi ro, biến cố hoặc may rủi xuất hiện bất ngờ, có thể làm đảo ngược kết quả bạn nghĩ là chắc chắn.
Điều này giáo dục các bạn trẻ:
- Không được quá tự tin vào khả năng chiến thắng: Kết quả chưa bao giờ hoàn toàn nằm trong tay bạn.
- Luôn có kế hoạch dự phòng: Tăng cường kỹ năng đa dạng, học hỏi liên tục, chuẩn bị tinh thần trước thất bại.
- Thích ứng nhanh với thay đổi: Khi mọi thứ không như dự đoán, khả năng ứng biến quyết định ai sẽ đứng vững và ai sẽ bỏ lỡ cơ hội.
Kết hợp tư duy “expecting the unexpected” với nỗ lực, chiến lược và nhận thức về may rủi, bạn trẻ sẽ học được cách đi trước biến cố, chủ động kiểm soát tình huống, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào “phận” hay may mắn. Đây là kỹ năng quan trọng để xây dựng sự nghiệp bền vững trong thế giới đầy biến động ngày nay.
WHY – Tại sao phải thay đổi tư duy này?
Vì nếu tin rằng mọi thứ là phận - bạn dễ bị thụ động, bỏ lỡ cơ hội phát triển bản thân và đánh giá sai công bằng. Ngược lại, nhận thức đúng: may rủi tồn tại, nhưng nỗ lực và chiến lược vẫn là chìa khóa, giúp bạn:
- Phát triển năng lực một cách chủ động.
- Tối đa hóa cơ hội, giảm phụ thuộc vào may mắn.
- Đối diện thất bại một cách bình tĩnh, học hỏi từ nó.
- Đánh giá và tạo cơ hội công bằng hơn cho bản thân và người khác.
Nói cách khác: phận có thể định hình một phần, nhưng bạn quyết định phần lớn câu chuyện của mình. Nỗ lực + chiến lược + nhận thức thông minh = thành công bền vững, không phải may rủi.
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
Link copied!
Mới cập nhật