Thiên kiến hành động (action bias) là gì?
Last updated: July 25, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 11 Feb 2024
Càng đọc càng thấm: 10 suy ngẫm sâu sắc từ nhà tâm lý học Carl Jung 1864 - 04 Sep 2021 Tào lao là gì? Các bí quyết để tránh tào lao trong giao tiếp 1410
- 04 Aug 2021 Đừng sợ đi chậm, chỉ sợ đứng yên 915
- 28 Apr 2023 Mô hình Why, How, What là gì? 882
- 07 Aug 2024 Kỷ nguyên VUCA và TUNA – Cơ hội phát triển và chuyển đổi mạnh mẽ nhờ cuộc cách mạng 4.0 763
- 16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 Thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần I) 755
- 11 May 2021 Khác nhau giữa Padding và Buffer trong quản lý rủi ro dự án 601
- 15 Aug 2024 Kỹ năng thuyết trình với kỹ năng ABC (Accuracy, Brevity, Clarity) 557
- 24 Mar 2021 Hiệu ứng Dunning-Kruger – Ảo tưởng sức mạnh về năng lực của bản thân 486
- 29 Sep 2022 Từ chuyện người ăn xin và chiếc cần câu cá, điều gì là quan trọng nhất: Kiến thức, kỹ năng hay thái độ với cuộc sống 454
- 01 Oct 2021 Sự Tự Điều Chỉnh (Self-Regulation) Là Gì? Tại Sao Nó Quan Trọng? 422
- 29 Jul 2020 Câu chuyện mài chiếc rìu trước khi chặt cây: Bài học từ tổng thống vĩ đại nhất của nước Mỹ - Abraham Lincoln 413
- 04 Jul 2022 Steve Jobs đến với Đạo phật như thế nào? 411
- 01 Jan 2024 Tổng hợp 25 quy luật quan trọng trong quản lý dự án 399
- 16 Mar 2022 [INFOGRAPHIC] 32 thiên kiến nhận thức làm sai lệch quyết định của bạn (Phần II) 372
- 12 Apr 2023 Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là gì? Vận dụng trong điều hành cuộc họp hiệu quả 372
- 04 Sep 2022 Hiệu ứng cánh bướm là gì? Ý nghĩa và tác động của hiệu ứng cánh bướm 354
- 19 Dec 2023 Hồi tưởng lạc quan (Rosy retrospection): Khi những quá khứ tươi đẹp có thể đe dọa đến tương lai của bạn 345
- 07 Aug 2019 Câu chuyện thanh gỗ ngắn và bài học kinh doanh cho Doanh nghiệp 335
- 01 Apr 2023 Bí quyết đàm phán tạo ra giá trị từ câu chuyện Chia Cam 329
- 11 Oct 2024 "Kham Nhẫn" Trong Kinh Doanh: Sức Mạnh Của Sự Kiên Nhẫn 322
- 08 Nov 2022 16 phong cách làm việc của người Nhật Bản mà Việt Nam cần học hỏi 316
- 01 Aug 2021 Hiện tượng Gold plating (mạ vàng) là gì? Tại sao có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng dự án? 296
- 14 Sep 2024 11 Cơ Chế Tâm Lý Che Giấu Cần Nhận Diện Để Hiểu Bản Thân và Người Khác 284
- 11 Sep 2024 Mindset, skillset, toolset là gì? 265
- 11 Sep 2022 Sức mạnh của lời khen 234
- 10 Jul 2021 Chuyên gia chia sẻ các nguyên tắc tư duy sáng tạo hệ thống với tên gọi Systematic Inventive Thinking (SIT) 218
- 22 Jan 2025 Khi ngư dân không thể ra khơi, họ sửa lưới 208
- 08 Aug 2023 Mất kiểm soát phạm vi dự án (Scope Creep) và hiệu ứng quả cầu tuyết (snowball) 206
- 23 Jun 2024 Người trí tuệ không tranh cãi ĐÚNG/SAI 190
- 02 Oct 2023 OCEAN: Mô hình 5 tính cách Big Five 182
- 11 Sep 2022 Từ truyện “Thầy bói xem voi” tới quản trị bằng Tư Duy Hệ Thống 170
- 12 Jan 2024 Tư duy hệ thống trong Quản Lý Dự Án diễn ra như thế nào? 155
- 05 Dec 2022 Hỏi 5 lần (5 WHYs) – Kỹ thuật "đào" tận gốc cốt lõi vấn đề 116
- 15 Sep 2020 Hai câu chuyện về dòng nước - Ao tù hay suối nguồn tươi trẻ? 109
- 22 Sep 2024 Hội chứng Zeigarnik – Tại sao những công việc dở dang "đọng" lại trong trí nhớ lâu hơn các công việc đã hoàn thành? 60
- 24 Apr 2025 Chính sách sở hữu đất đai của Trung Quốc: Động lực thúc đẩy người dân làm việc chăm chỉ và hiệu quả 53
- 01 Nov 2024 Đừng Chỉ Làm Việc, Hãy Trưởng Thành: Bốn Bài Học Từ Thiền Nhật Bản 48
- 01 Jul 2020 8 Thiên Kiến Nhận Thức Mà Người Quản Lý Dự Án Cần Cảnh Giác 33
- 03 Jul 2025 “Đo ni đóng giày” trong xã hội hiện đại: Xu hướng hay ngược hướng? 26
- 06 Dec 2025 Sức mạnh của phương pháp 30-for-30: Bạn đã bao giờ cam kết 30 ngày liên tục cho một mục tiêu? 14
- 16 Apr 2025 Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)? 6
Khuynh hướng hành động (Bias for action) — còn được gọi là thiên kiến hành động (action bias) — là xu hướng ưu tiên hành động thay vì không làm gì. Do ảnh hưởng của thiên kiến này, chúng ta thường cảm thấy bị thôi thúc phải hành động, ngay cả khi chưa có đầy đủ thông tin hoặc còn mơ hồ về kết quả.
Ví dụ: Bias for action
Giả sử bạn là một nhân viên bán hàng và nhóm của bạn đang chịu áp lực phải đạt chỉ tiêu doanh số tháng. Có hai tình huống có thể xảy ra:
- Khi bạn nhận ra rằng mình không đạt tiến độ, bạn cảm thấy thất vọng. Tuy nhiên, vì bạn không phải là trưởng bộ phận nên bạn không làm gì cả. Bạn chờ chỉ đạo, hy vọng rằng cấp trên sẽ nghĩ ra giải pháp.
- Khi bạn nhận ra rằng mình không đạt tiến độ, bạn lập tức chủ động hơn và bắt đầu gọi điện bán hàng cho khách lạ (cold-calling). Nhờ hành động nhanh chóng, nhóm của bạn đạt được chỉ tiêu trong tháng.
Trong tình huống thứ hai, bạn rõ ràng đã thể hiện bias for action.
Tùy vào bối cảnh, bias for action có thể mang lại lợi ích cho sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp — nhưng cũng có thể khiến ta hành động bốc đồng.
"Bias for action" là gì?
Bias for action là một dạng thiên kiến nhận thức (cognitive bias), mang ý nghĩa khác nhau tùy theo ngữ cảnh. Trong vai trò là một nguyên tắc lãnh đạo (leadership principle), nó mang hàm ý tích cực. Ở đây, bias for action thể hiện khả năng vượt qua trạng thái tê liệt phân tích (analysis paralysis) — khi ta bị “đứng hình” vì phân tích quá nhiều nên không thể đưa ra quyết định, nhất là khi có yếu tố bất định.
Tuy nhiên, trong nghĩa tiêu cực, nó cũng chỉ thói quen phản ứng bằng hành động một cách mặc định mà không cân nhắc hậu quả. Khi mang sắc thái tiêu cực, người ta thường dùng thuật ngữ action bias nhiều hơn.
"Bias for action" như một nguyên tắc lãnh đạo
Trong môi trường doanh nghiệp, bias for action là một nguyên tắc được Amazon (nền tảng thương mại điện tử) phổ biến rộng rãi. Lý do rất đơn giản: trong kinh doanh, nhiều quyết định có thể đảo ngược (reversible), nên không cần phải cân nhắc quá kỹ. Do đó, tốt hơn hết là hành động nhanh, thay vì đợi chắc chắn 100% từng chi tiết nhỏ.
Amazon kỳ vọng nhân viên của mình biết chấp nhận rủi ro có tính toán (calculated risks), nghĩa là không phân tích hay suy nghĩ quá mức, mà dùng dữ liệu sẵn có để đưa ra quyết định.
Thông thường, người thể hiện bias for action cũng là người tự khởi xướng công việc (self-starter), chủ động (proactive) và không ngại rủi ro. Đây là những phẩm chất mà nhà quản lý luôn tìm kiếm, và thường xuất hiện trong các tin tuyển dụng. Tuy nhiên, cần phân biệt bias for action với hành động mù quáng (taking a shot in the dark), hay cố gắng làm quá nhiều việc trong thời gian không thực tế. Bias for action yêu cầu sự hiểu biết về sự phức tạp của việc ra quyết định, và ra quyết định nhanh nhưng không quá lạc quan.
"Action bias" trong tâm lý học
Trong lĩnh vực tâm lý học, action bias là xu hướng hành động ngay cả khi không có bằng chứng cho thấy hành động đó có lợi. Khi đó, hành động là một phản ứng tự động, không dựa trên lý luận hay phân tích. Thiên kiến này thường bị thúc đẩy bởi quá tự tin (overconfidence bias) hoặc áp lực từ sự kỳ vọng của người khác.
Xu hướng hành động này là một dạng "heuristic" hoặc "lối tắt tư duy" (mental shortcut). Cũng như các heuristic khác, nó có thể hữu ích, nhưng cũng dễ dẫn đến hành động sai trong những tình huống mà không làm gì mới là phương án tốt nhất. Ví dụ, các thủ môn thường có xu hướng nhảy sang trái hoặc phải khi bắt phạt đền, dù thống kê cho thấy họ sẽ bắt tốt hơn nếu... đứng yên giữa khung thành.
Tại sao "bias for action" quan trọng?
Bias for action có thể mang lại nhiều lợi ích cho nhân viên trong các tổ chức coi đó là một phần của văn hóa doanh nghiệp (corporate culture):
- Giúp tổ chức hành động nhanh: Tốc độ là yếu tố sống còn trong kinh doanh. Để nắm bắt cơ hội và đổi mới, tổ chức cần linh hoạt. Nghĩa là nhân viên phải được khuyến khích thử nghiệm, kể cả thất bại, rồi điều chỉnh tiếp theo.
- Vượt qua tình trạng phân tích quá mức và trì hoãn: Việc không thể quyết định thường do thiếu thông tin. Khi ưu tiên hành động (như gặp khách hàng hoặc chạy thử nghiệm A/B), nhóm sẽ thu được dữ liệu có giá trị giúp ra quyết định — tạo ra vòng lặp tích cực.
- Thúc đẩy phát triển cá nhân: Môi trường ưu tiên hành động giúp nhân viên vượt ra khỏi vùng an toàn, thử nghiệm cái mới. Tinh thần chịu rủi ro và coi thất bại là cơ hội học hỏi sẽ giúp phát triển bản thân và nghề nghiệp.
Bias for action có thể thể hiện ở nhiều cấp độ trong tổ chức:
- Tổ chức họp với mục đích rõ ràng và đảm bảo mọi người ra về đều biết mình cần làm gì.
- Lãnh đạo và nhân viên suy nghĩ và phản ứng nhanh khi nhận thông tin mới.
- Nhân viên xây dựng kế hoạch vừa đủ để bắt tay vào làm sớm, thay vì đợi có bản kế hoạch “hoàn hảo”.
- Quản lý tạo cảm giác an toàn, khuyến khích nhân viên chấp nhận rủi ro, không trách phạt khi họ thất bại.
- Giao tiếp rõ ràng: chia sẻ thông tin, lắng nghe và báo cáo tiến độ, kể cả khi kết quả không như mong đợi.
Xu hướng thích hành động, ngay cả khi không có bằng chứng nó mang lại lợi ích, cũng lý giải vì sao nhiều bệnh nhân thích dùng kháng sinh hơn là nghỉ ngơi — vì họ cảm thấy kháng sinh là một “giải pháp chủ động”.
Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học tìm hiểu việc cung cấp thông tin về nguyên nhân virus và tác hại của thuốc kháng sinh liệu có thể làm giảm xu hướng chọn thuốc thay vì nghỉ ngơi.
Trong hai thí nghiệm, người tham gia được chia thành hai nhóm: một nhóm nhận thông tin không đầy đủ (nguyên nhân là do virus), nhóm còn lại nhận thông tin đầy đủ (cả nguyên nhân virus và thuốc kháng sinh không có tác dụng, có thể gây hại). Sau đó họ chọn giữa nghỉ ngơi và dùng thuốc.
Kết quả: Nhóm có đầy đủ thông tin vẫn thể hiện thiên kiến hành động (action bias) bằng cách chọn dùng thuốc. Trong các thí nghiệm tiếp theo, các nhà nghiên cứu đã tái diễn giải việc nghỉ ngơi như một hành động tích cực, nhằm "trung hòa action bias". Việc này có hiệu quả nhất định, nhưng không loại bỏ hoàn toàn thiên kiến.
Khoảng 10% người vẫn chọn dùng kháng sinh, dù đã biết thuốc có hại và nghỉ ngơi là lựa chọn tốt hơn. Điều này cho thấy action bias có sức ảnh hưởng mạnh mẽ và khó loại bỏ.
Làm thế nào để phát triển bias for action?
Bias for action không phải là năng lực bẩm sinh — bạn có thể rèn luyện. Dưới đây là một số cách:
- Chia nhỏ công việc lớn thành các bước nhỏ: Việc đặt mục tiêu nhỏ sẽ giúp bạn dễ hành động, giảm áp lực và giữ được đà tiến.
- Tăng khả năng chịu rủi ro: Thay vì chờ đợi đủ thông tin, hãy bắt đầu hành động dựa trên những gì quan trọng nhất.
- Chủ động tìm kiếm thông tin: Đừng ngại hỏi hoặc liên hệ với người khác để có câu trả lời nhanh nhất.
- Thử thách bản thân: Làm điều gì đó ngoài vùng an toàn, ví dụ như tình nguyện đào tạo đồng nghiệp về quy trình mới.
- Hướng đến tiến bộ, không phải sự hoàn hảo: Hãy chấp nhận rằng không chắc chắn là một phần của ra quyết định, và bạn có thể điều chỉnh sau khi hành động.
- Thể hiện tinh thần chủ động: Tự nhận trách nhiệm và hành động mà không cần chờ chỉ đạo. Kể cả việc đó “không phải việc của bạn”, nếu bạn giúp được — hãy làm.
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
