Khi thiết kế phần mềm giống như ghép nối tàu điện ngầm
Last updated: August 27, 2025 Xem trên toàn màn hình
Recommended for you
- 04 Jan 2023
Phát triển phần mềm linh hoạt theo mô hình Big Bang 590 - 18 May 2021 Cây cầu hiện đại vô dụng nhất thế giới và câu chuyện cái kết của thay đổi yêu cầu 525
- 04 Jul 2022 Steve Jobs đến với Đạo phật như thế nào? 459
- 03 Mar 2020 Giả định (Assumption ) là gì? Tại sao giả định rất quan trọng với dự án? 427
- 03 May 2022 Mô hình Hybrid Agile là gì? 409
- 01 May 2022 Có thể xác định vị trí địa lý của địa chỉ IP với độ chính xác đến từng địa chỉ con phố? 397
- 18 Mar 2021 Kỹ thuật ước lượng dự án phần mềm linh hoạt dựa vào Story Point - phương pháp T-Shirt Sizing 385
- 18 Jan 2022 Thị trường ngành CNTT tại Nhật Bản 371
- 02 Aug 2023 Tổng hợp một số project tham khảo khi xây dựng các ứng dụng theo mô hình Microservices 329
- 20 Jul 2021 Quản lý và đánh giá công việc theo quy trình TIGO SmartWork 311
- 02 Aug 2021 Product Owner làm gì trước khi bắt đầu sprint đầu tiên của dự án (Sprint Zero)? 306
- 01 Aug 2023 Phân tích yêu cầu phần mềm sẽ nhìn vào thực trạng (AS-IS) hay tương lai (TO-BE)? 297
- 14 Apr 2019 Product Backlog là gì? Các đặc điểm cơ bản của một Product Backlog 283
- 28 Jun 2024 Tại sao các kỹ sư IT giỏi nhất lại là những người theo thuyết bất khả tri về công nghệ (technology agnostics)? 259
- 04 Sep 2023 Giải mã nhóm tính cách (ISTP - Nhà kỹ thuật) 213
- 08 Jan 2022 Yêu cầu thay đổi (Change Request) là gì? Làm thế nào để kiểm soát Change Request? 192
- 07 Jan 2025 Phân biệt Proxy, HMA và VPN 179
- 10 May 2021 Phát triển Phần mềm Tinh gọn (Lean Software Development) 176
- 08 Feb 2021 Quy trình nâng cấp phần mềm quản trị doanh nghiệp TIGO ERP 162
- 24 Mar 2019 Scrum giống như bà mẹ chồng, giúp bạn nhìn ra các lỗi sai 154
- 14 Dec 2022 Phương pháp kiểm tra Fagan Inspection là gì? 152
- 21 Apr 2020 Bảo trì phần mềm là gì? Phân biệt các loại bảo trì 141
- 10 Aug 2020 Bạn có biết quy tắc thất bại nhanh: Fail early, fail often, fail cheap, but always fail forward 90
- 22 Jul 2020 Quản lý dự án phần mềm trong thực tế và câu chuyện thành công của InfoSys 86
- 24 Apr 2025 Chính sách sở hữu đất đai của Trung Quốc: Động lực thúc đẩy người dân làm việc chăm chỉ và hiệu quả 77
- 29 Dec 2024 Phí Phạm Không Phải Lúc Nào Cũng Xấu – Đây Là Lý Do Tại Sao! 58
- 03 Jan 2022 Cách làm nông nghiệp kỳ lạ của người Nhật: Thuê đất 5 năm bỏ hoang và đây là sự thật... 54
- 07 Mar 2023 Google Maps: Bài Học Tỷ Đô Từ Một Ứng Dụng Miễn Phí 53
- 11 Mar 2025 Thiên hướng Hành động (Bias for Action) và Thiên hướng Quy trình (Bias for Process) tác động tiêu cực tới "đổi mới và sáng tạo" như thế nào? 49
- 09 Aug 2024 Latency (độ trễ) là gì? 46
- 22 May 2025 Phong cách châu Âu, chất lượng Nhật Bản, cơ bắp Mỹ: Ba giá trị định hình thế giới hiện đại 31
- 16 Apr 2025 Lãnh đạo linh hoạt: Hành động (Bias for Action) hay không hành động (Non-Action)? 25
- 06 Dec 2025 Sức mạnh của phương pháp 30-for-30: Bạn đã bao giờ cam kết 30 ngày liên tục cho một mục tiêu? 24
- 01 Apr 2025 CTO ra quyết định như thế nào? 21
- 05 Aug 2025 Vì sao Hàn Quốc không chọn outsource IT như Nhật Bản? 21
- 15 May 2025 Hiệu quả năng lượng trong phần mềm (Energy Efficiency in Software) là gì? 14
- 15 Aug 2025 Dự án phần mềm bị trì hoãn và vấn đề "akrasia" 12
Để dễ hình dung, hãy tạm mượn bốn tiêu chí đời thường để đánh giá một hệ thống “ghép nối” có tốt không:
- Ít mà chất (Parsimony): Chỉ cần vài công cụ cơ bản thôi.
- Hiệu quả (Efficiency): Mỗi công cụ phải được mài giũa tốt, chạy nhanh, ít hao phí.
- Ăn khớp (Interoperability): Kết quả từ công cụ này phải dễ dàng trở thành nguyên liệu cho công cụ khác.
- Thực tế (Practicality): Ghép lại để giải quyết được những việc đời thường, chứ không chỉ là trò chơi trí tuệ.
Nếu một hệ thống đạt được cả bốn điều trên, nó vừa dễ học, vừa mở rộng vô tận, vừa thật sự hữu ích.
Unix: Xâu chuỗi lệnh như xâu hạt cườm
Giới lập trình hay nhắc đến triết lý Unix: viết những chương trình nhỏ, làm đúng một việc, và có thể kết nối với nhau qua “ống dẫn” (pipe |).
Ví dụ, thay vì viết một phần mềm cồng kềnh, chỉ cần gõ một dòng lệnh:
zcat logs | cut | grep | wc Cảm giác lúc ấy giống như: thay vì xây cả nhà máy để pha một ly cà phê, ta chỉ cần vài công cụ nhỏ – ấm nước, phin, ly – xếp lại là có thành phẩm ngay.
Nhưng Unix không hoàn hảo. Đôi khi các công cụ không khớp với nhau mượt mà (như cố lắp pin vuông vào ổ tròn). Nhiều lệnh bị giới hạn, cú pháp không thống nhất, khiến người dùng phải “chế cháo” thêm.
SQL: Bộ Lego tối giản nhưng mạnh mẽ
Nếu phải chọn một ứng cử viên sáng giá hơn, thì chính là SQL – ngôn ngữ truy vấn cơ sở dữ liệu.
SQL chỉ có vài “mảnh ghép” cơ bản: SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE. Nhưng nhờ ngữ pháp thống nhất, bạn có thể ghép chúng với WHERE, GROUP BY, JOIN… để làm từ việc nhỏ đến việc lớn.
Nó giống như bộ Lego chuẩn quốc tế: mảnh nào cũng ăn khớp với mảnh khác. Kết quả là SQL trở thành nền móng của vô số ứng dụng phần mềm toàn cầu – từ Facebook, ngân hàng, cho đến siêu thị online.
Hệ thống kém ghép nối: Khi đồ nghề không ăn khớp
Ngược lại, nhiều thứ nghe có vẻ hay nhưng lại kém tính “ghép nối”:
- Ngôn ngữ lập trình tổng quát (Java, Python): Mạnh mẽ, nhưng quá phức tạp, dữ liệu đầu ra không tự nhiên trở thành đầu vào. Người lập trình thường phải “nắn chỉnh” dữ liệu rất nhiều.
- XSLT (biến đổi XML): Lúc đầu tưởng như tuyệt vời vì mọi thứ đều dựa trên XML. Nhưng cú pháp rườm rà như một tủ đồ lỉnh kỉnh, khiến ngay cả việc đơn giản cũng thành ra nặng nề.
Tàu điện ngầm Tokyo: Ẩn dụ hoàn hảo
Rời khỏi thế giới phần mềm, hãy nhìn sang tàu điện ngầm Tokyo.
- Có ít tuyến chính (15 tuyến), thay vì cả ngàn con phố.
- Mỗi tuyến tối ưu cho việc chở đông người, nhanh và an toàn.
- Các ga trung chuyển cho phép đổi tuyến dễ dàng – như đầu ra khớp với đầu vào.
- Và trên hết, nó phục vụ đúng nhu cầu thực tế: đi làm, mua sắm, gặp bạn bè.
Một ngày của một cư dân Tokyo: sáng từ Ueno, đi Hibiya line đến Akihabara mua đồ điện tử, đổi qua Yamanote đến trung tâm Tokyo, tiếp tục Marunouchi line đến Shinjuku gặp bạn. Tất cả liền mạch, không bị đứt đoạn. Đó chính là “ghép nối” trong đời sống thực.
Ngược lại, hệ thống đường ô tô lại là ví dụ thất bại: quá nhiều đường, quá nhiều xe, tốn năng lượng, gây ô nhiễm. Dù kết nối được mọi nơi, nó không tối ưu, không hiệu quả, không tạo ra năng lượng tích cực cho xã hội.
Container hàng hải: Trò chơi Lego của kho bãi
Một minh chứng khác là container tiêu chuẩn. Trước những năm 70, hàng hóa phải bốc dỡ thủ công từ xe tải xuống tàu, tốn công và dễ hỏng. Khi container ra đời, một chiếc hộp thép có thể đặt lên xe tải, cẩu lên tàu, đưa lên tàu hỏa – không cần mở ra.
Chính sự “ghép nối chuẩn hóa” này đã tạo ra mạng lưới logistics toàn cầu rẻ, nhanh và đáng tin cậy – biến thế giới thành “ngôi làng phẳng”.
Bài học kinh nghiệm
Dù là phần mềm, giao thông, hay logistics, nguyên tắc compositionality đều đúng:
- Ít mảnh ghép nhưng mạnh mẽ.
- Tối ưu từng mảnh.
- Mảnh này ăn khớp với mảnh kia.
- Ghép lại giải quyết đúng việc đời thường.
Tóm lại: một hệ thống tốt nên giống bộ Lego chuẩn, hay mạng lưới tàu điện ngầm Tokyo – ít nhưng chất (less is more), tinh gọn, khớp trơn tru, và thực sự mang lại giá trị (Keep It Simple, but Significant)
Khám phá thêm các chủ đề sau
Đọc thêm: Hướng dẫn hợp tác viết bài (guest blogging)
Các chủ đề được quan tâm nhiều nhất
CHIA SẺ BÀI VIẾT
