Trong cuộc sống, có một sự thật đáng chú ý: người giàu dường như luôn tích lũy được nhiều của cải hơn, trong khi người nghèo vật lộn với cuộc sống hàng ngày. Khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, và nhiều người tự hỏi vì sao lại như vậy. Tại sao trong khi cơ hội luôn tồn tại, người nghèo vẫn bị mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn của nghèo đói?

Thuật ngữ này được các nhà xã hội học Robert K. Merton và Harriet Zuckerman đặt ra vào năm 1968 và lấy tên từ Dụ ngôn về những tài năng trong Phúc âm Kinh thánh của Ma-thi-ơ.

Merton đặt tên Hiệu ứng Matthew cho một câu Kinh thánh trong Phúc âm Ma-thi-ơ, cụ thể là Ma-thi-ơ 25:29, có nội dung: “Vì ai đã có thì được cho thêm, và sẽ có thêm dư dật; còn ai không có, thì luôn luôn điều họ có cũng bị lấy đi.” (For whosoever hath, to him shall be given, and he shall have more abundance: but whosoever hath not, from him shall be taken away even that he hath.).

Hiệu ứng Matthew: Lý do cho sự chênh lệch giàu nghèo

Một khái niệm quan trọng để hiểu vấn đề này là Hiệu ứng Matthew. Hiệu ứng này nói rằng khi ai đó thành công, họ sẽ có cơ hội đạt được thành công lớn hơn nữa. Hiệu ứng này xuất phát từ một câu chuyện cổ về người đàn ông giàu có Matthew, người đã trao tiền cho các người hầu và yêu cầu họ đầu tư. Những người thành công trong việc đầu tư được thưởng thêm, trong khi người không làm gì bị tước mất cả cơ hội.

Hiệu ứng Matthew là biểu tượng của sự phân phối không đều về cơ hội và tài nguyên trong xã hội. Người thành công không chỉ được thưởng nhiều hơn mà còn có thêm nhiều cơ hội, trong khi người thất bại càng bị bỏ lại phía sau.

Tốc độ "tiền vào" của những người giàu có tăng khủng khiếp như tên lửa, mà người bình thường dù làm suốt 24 tiếng đồng hồ cũng khó mà đuổi kịp.

Bởi vì họ thường bị mắc kẹt trong những khoản chi phí sinh tồn của cuộc sống như: tiền phí sinh hoạt, thế chấp, vay mượn mua ô tô, chi phí đi học cho con cái, chi phí di chuyển,... Thu nhập mà họ kiếm được lại được tiêu xài liên tục theo vòng tuần hoàn vốn có của nó.

Người nghèo thường ngại thử sức với cơ hội mới

Nghe có vẻ bất công, nhưng thực tế là người nghèo thường không dám nắm bắt cơ hội. Họ sợ thất bại và mất mát, dẫn đến việc họ không dám thử những điều mới. Dù biết rằng chỉ có thay đổi mới có thể giúp họ thoát khỏi nghèo khó, nhưng nỗi sợ thất bại làm họ không thể bước qua giới hạn của bản thân.

Quy luật 80/20 và sự phân bổ tài nguyên trong xã hội

Một nguyên tắc khác minh họa sự phân bổ không đều của cải là quy luật 80/20: 20% dân số kiểm soát 80% tài sản. Quy luật này áp dụng ngay từ khi chúng ta sinh ra, khi những đứa trẻ từ gia đình giàu có có nhiều cơ hội giáo dục tốt hơn, giúp chúng có nền tảng thành công vượt trội sau này. Ngược lại, trẻ em từ gia đình nghèo thường không có điều kiện tiếp cận giáo dục và các cơ hội phát triển.

Hỗ trợ tài chính đơn thuần không giúp thoát nghèo

Nhiều chương trình hỗ trợ tài chính hoặc vật chất cho người nghèo đã được thực hiện, nhưng phần lớn không mang lại kết quả bền vững. Khi hỗ trợ bị dừng lại, nhiều gia đình nghèo nhanh chóng trở về tình trạng cũ. Điều này cho thấy rằng hỗ trợ tài chính đơn thuần không đủ, mà cần thay đổi tận gốc về tinh thần, cách sống và tư duy của họ.

Tầm quan trọng của giáo dục và đầu tư vào bản thân

Những gia đình giàu có thường đầu tư vào giáo dục cho con cái, mở ra nhiều cơ hội phát triển trong tương lai. Ngược lại, những gia đình nghèo ít có điều kiện đầu tư cho con, khiến cơ hội thành công của con cái bị thu hẹp. Tình trạng này dẫn đến một vòng luẩn quẩn giữa nghèo và càng nghèo hơn.

Người nghèo và vòng luẩn quẩn của cuộc sống

Người nghèo thường mắc kẹt trong những công việc vất vả nhưng không có cơ hội tiết kiệm hoặc đầu tư. Họ sống từ ngày này qua ngày khác chỉ để trả nợ và chi trả cho các nhu cầu cơ bản. Tâm lý sợ thất bại và ngại thay đổi khiến họ không dám thử sức với những cơ hội mới, dù có thể thay đổi cuộc đời.

Kết luận

Hiệu ứng Matthew và quy luật 80/20 giải thích tại sao sự giàu có được phân bổ không đồng đều trong xã hội. Để thoát khỏi vòng nghèo đói, người nghèo không chỉ cần sự hỗ trợ tài chính mà còn cần thay đổi cách nhìn nhận cuộc sống, tư duy và tinh thần làm việc. Việc dám thử sức, dám thay đổi là bước đầu tiên để thoát khỏi vòng lặp nghèo khó.