Tổng Quan Về Đấu Thầu Dự Án CNTT Toàn Cầu

Trong lĩnh vực công nghệ thông tin (CNTT), đấu thầu là bước quan trọng để lựa chọn nhà cung cấp phù hợp cho các dự án công – tư. Từ các chính phủ như Mỹ, Trung Quốc, đến các quốc gia chuyển đổi số như Estonia, mô hình đấu thầu có sự khác biệt rõ rệt về quy trình, mức độ minh bạch và hiệu quả quản trị.

Quản lý dự án theo chuẩn PMBOK – Project Management Body of Knowledge (do PMI ban hành) đóng vai trò quan trọng giúp các nhà thầu chuyên nghiệp hóa quy trình, từ lập kế hoạch, kiểm soát phạm vi, chi phí đến quản lý stakeholder và giao tiếp dự án.

Mỹ: Minh bạch – cạnh tranh cao – tuân thủ nghiêm ngặt

Mô hình thầu:

• Dạng đấu thầu công khai trên hệ thống SAM.gov.
• Các dự án lớn thường chia thành Prime Contractor (thầu chính) và nhiều nhà thầu phụ (Subcontractor), nhất là trong các hệ thống chính phủ liên bang.

Ứng dụng PMP:

• Quy trình lập kế hoạch cực kỳ chi tiết (Scope Management, Schedule Management, Risk Management).
• Stakeholder Engagement Plan là tài liệu bắt buộc – dùng để quản lý kỳ vọng và giao tiếp giữa nhiều bên liên quan.
• Mọi proposal (đề xuất) đều cần mô tả đầy đủ theo từng Knowledge Area của PMP.

Giao tiếp – đàm phán:

• Giao tiếp chuyên nghiệp, có quy định rõ về RACI Matrix (trách nhiệm từng bên).
• Đàm phán thường qua các buổi Pre-bid Meeting và Q&A, đảm bảo nhà thầu hiểu đúng yêu cầu và pháp lý.

Trung Quốc: Tập trung – định hướng chính sách – ưu tiên doanh nghiệp nội địa

Mô hình thầu:

• Hệ thống đấu thầu tập trung qua China Bidding Website và các cơ quan nhà nước.
• Các dự án CNTT quốc gia lớn như Digital China, Smart City thường giao cho tập đoàn nhà nước hoặc tư nhân có quan hệ mật thiết.

Ứng dụng PMP:

• Dùng PMP như công cụ nội bộ trong các tập đoàn lớn (Huawei, Alibaba Cloud…).
• Chủ yếu vận dụng các kiến thức về Schedule, Integration, và Risk Management để kiểm soát tiến độ.

Giao tiếp – đàm phán:

• Mang tính hành chính, thiếu tính chất peer-to-peer như ở Mỹ.
• Giao tiếp thường theo hướng "top-down", ít có phản biện công khai.

Nhật Bản: Truyền thống – tôn trọng quy trình – thận trọng

Mô hình thầu:

• Các công ty CNTT lớn (NTT Data, Fujitsu, NEC…) thường là thầu chính cho các dự án chính phủ, sau đó chia nhỏ cho thầu phụ theo chuyên môn.
• Phổ biến mô hình consortium (liên danh thầu chính – phụ).

Ứng dụng PMP:

• Người Nhật nổi bật ở khả năng quản lý Quality và Procurement.
• Từng task nhỏ đều được quản lý theo chuẩn WBS (Work Breakdown Structure).

Giao tiếp – đàm phán:

• Ưu tiên sự đồng thuận (consensus) – đôi khi làm chậm tiến độ.
• Giao tiếp dự án tập trung nhiều vào tài liệu – biên bản – email chính thức.

Ukraine: Phát triển sau chiến tranh – minh bạch hóa – ưu tiên chuyển đổi số

Mô hình thầu:

• Nổi bật với hệ thống Prozorro, nền tảng đấu thầu điện tử minh bạch được quốc tế khen ngợi.
• Các dự án chuyển đổi số như Diia thu hút nhiều nhà thầu quốc tế làm Subcontractor.

Ứng dụng PMP:

• Áp dụng PMP trong các dự án có tài trợ quốc tế (World Bank, USAID…).
• Nhấn mạnh quản lý rủi ro, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh.

Giao tiếp – đàm phán:

• Có nhiều nỗ lực số hóa – dùng công cụ như Jira, Slack, Zoom để làm việc đa quốc gia.
• Đàm phán được thúc đẩy bởi kết quả (result-oriented) hơn là địa vị.

Estonia: Chính phủ điện tử – startup thân thiện – dự án Agile

Mô hình thầu:

• Đấu thầu công khai qua hệ thống eProcurement.
• Chính phủ sử dụng mô hình Public–Private Partnership (PPP) và khuyến khích startup tham gia.

Ứng dụng PMP:

• Pha trộn PMP với Agile. Nhiều module được phát triển theo mô hình Scrum và quản lý theo PMP framework.
• Trọng tâm là quản lý phạm vi (Scope), thời gian (Schedule), và tích hợp hệ thống (Integration).

Giao tiếp – đàm phán:

• Văn hóa minh bạch, các stakeholders có thể tham gia đối thoại công khai trên nền tảng số.
• Đàm phán mang tính kỹ thuật cao, thường đòi hỏi hiểu biết sâu về giải pháp công nghệ.

Việt Nam: Chuyển đổi số mạnh mẽ nhưng còn nhiều rào cản

Mô hình thầu:

• Sử dụng hệ thống Đấu thầu qua mạng quốc gia (muasamcong.mpi.gov.vn).
• Áp dụng mô hình đấu thầu rộng rãi, một giai đoạn hai túi hồ sơ cho các gói thầu lớn.
• Tuy nhiên, trong thực tế vẫn tồn tại tình trạng "đấu thầu hình thức", lựa chọn nhà thầu thiếu cạnh tranh thực chất, một số gói thầu được “đo ni đóng giày”.

Ứng dụng PMP:

• Nhiều doanh nghiệp CNTT lớn (FPT IS, CMC, MISA…) bắt đầu ứng dụng các kiến thức PMP vào nội bộ để nâng cao khả năng quản trị.
• Tuy nhiên, trong các dự án công, PMP chưa thực sự được yêu cầu như một tiêu chuẩn bắt buộc.
• Tỷ lệ có chứng chỉ PMP trong ngành vẫn còn rất thấp so với các quốc gia phát triển.

Giao tiếp – đàm phán:

• Giao tiếp mang tính hành chính – theo mẫu biểu nhiều hơn là đàm phán chiến lược.
• Thiếu cơ chế đối thoại kỹ thuật rõ ràng giữa bên mời thầu và các nhà thầu để làm rõ yêu cầu.
• Quy trình đấu thầu thường thiên về "quản trị rủi ro chính trị" hơn là phân tích giá trị tổng thể.

Góc nhìn quốc tế:

• Ngân hàng Thế giới và ADB đánh giá Việt Nam có nhiều tiến bộ trong minh bạch hóa quy trình đấu thầu, nhưng vẫn còn hiện tượng “quân xanh – quân đỏ”, ngại đổi mới, và chưa khuyến khích cạnh tranh quốc tế đủ mạnh.

• Nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam cần chuyển sang mô hình PPP hoặc đấu thầu linh hoạt hơn cho các dự án số thay vì áp dụng cách đấu thầu truyền thống nặng tính hạ tầng.

So Sánh Tổng Quan

Kết luận và khuyến nghị

• PMP không chỉ là khung lý thuyết mà còn là "ngôn ngữ chung" cho việc triển khai dự án lớn, đặc biệt trong môi trường đa quốc gia.
• Việc hiểu rõ văn hóa giao tiếp và mô hình thầu tại từng quốc gia giúp các doanh nghiệp Việt Nam hoặc quốc tế dễ dàng tham gia hơn vào các thị trường này.
• Kết hợp giữa PMP và Agile, như cách Estonia và Ukraine đang làm, là xu hướng tương lai cho các dự án CNTT quy mô lớn, đòi hỏi linh hoạt và kiểm soát chặt.

Phạm Đình Trường
TIGO Solutions