Trong thời đại số, thói quen sử dụng sản phẩm của con người không chỉ là phản ánh nhu cầu mà còn là kết quả của các thiết kế tinh vi để giữ chân họ. Cuốn sách "Hooked: How to Build Habit-Forming Products" của Nir Eyal tiết lộ cách các công ty tạo nên thói quen từ những hành động hàng ngày, biến sản phẩm của mình thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Cuốn sách này đã trở thành cẩm nang cho các nhà sáng tạo muốn hiểu và xây dựng các sản phẩm định hình hành vi người dùng.

Hiện tượng "nghiện ngầm" và sự định hình thói quen

Theo Nir Eyal, một nghiên cứu năm 2011 cho thấy chúng ta kiểm tra điện thoại trung bình 34 lần mỗi ngày, nhưng các chuyên gia công nghệ tin rằng con số thực tế là hơn 150 lần. Thói quen này không tự nhiên mà có – chúng được lập trình thông qua các thiết kế kích thích sự tò mò và nhu cầu khám phá của con người.

Ví dụ, Amazon không chỉ bán hàng mà còn sử dụng quảng cáo đối thủ ngay trên nền tảng của mình để củng cố vị trí "giải pháp mặc định" cho khách hàng khi mua sắm. Chính chiến lược cung cấp tiện ích vượt trội này đã giúp họ định hình hành vi người dùng.

Mô hình "Lưỡi câu" – Bốn bước để định hình thói quen

Nir Eyal mô tả quy trình định hình thói quen qua mô hình "Lưỡi câu" gồm 4 giai đoạn: Kích hoạt (Trigger), Hành động (Action), Tưởng thưởng (Reward), Đầu tư (Investment).

1. Kích hoạt: Bước khởi đầu của hành vi

Sự kích hoạt là tín hiệu thúc đẩy người dùng hành động, bao gồm:

• Kích hoạt bên ngoài: Thông báo, email, hay nút "đăng ký".
• Kích hoạt bên trong: Cảm xúc như lo âu, nhàm chán – những thứ khiến người dùng tìm đến sản phẩm để giải tỏa.

Câu hỏi cần trả lời:

• Người dùng thường làm gì trước khi sử dụng sản phẩm của bạn?
• Cảm xúc nào khiến họ tìm đến sản phẩm?

2. Hành động: Làm cho hành vi dễ thực hiện

Để người dùng hành động, họ cần:

• Động cơ: Tìm kiếm sự hài lòng, hy vọng, hoặc sự chấp nhận xã hội.
• Khả năng: Hành động phải dễ dàng thực hiện.
• Kích hoạt phù hợp: Tín hiệu đúng thời điểm.

Ví dụ, Google thiết kế giao diện tìm kiếm tối giản để giảm thiểu nỗ lực, giúp người dùng dễ dàng quay lại.

3. Tưởng thưởng: Đáp ứng sự mong đợi

Phần thưởng giữ vai trò củng cố thói quen. Những phần thưởng ngẫu nhiên – như lượt thích trên mạng xã hội hay thông tin thú vị – tạo nên sức hấp dẫn lâu dài.

Phân loại phần thưởng:

• Phần thưởng bộ lạc: Sự công nhận xã hội.
• Phần thưởng cuộc đi săn: Lợi ích vật chất hoặc thông tin.
• Phần thưởng bản thân: Cảm giác hoàn thành hoặc kiểm soát.

4. Đầu tư: Cam kết vì tương lai

Người dùng đầu tư vào sản phẩm bằng thời gian, công sức hoặc dữ liệu. Điều này làm tăng giá trị của sản phẩm đối với họ, khiến họ khó từ bỏ. Ví dụ, người dùng Spotify dành thời gian tạo danh sách nhạc cá nhân, qua đó gắn bó hơn với nền tảng.

Điều quan trọng cần lưu ý

Không phải ngành nghề nào cũng cần định hình thói quen. Với những lĩnh vực có nhu cầu sử dụng thấp, mục tiêu là mang lại trải nghiệm đủ thuyết phục để khách hàng quay lại khi cần.

Ngoài ra, việc tạo thói quen cần đặt yếu tố đạo đức lên hàng đầu. Các nhà sáng tạo nên cân nhắc liệu sản phẩm của mình mang lại lợi ích thực sự hay chỉ thúc đẩy sự "nghiện ngập" không lành mạnh.

Tóm lại

Mô hình "Lưỡi câu" không chỉ là công cụ giúp các nhà sáng tạo xây dựng sản phẩm thành công, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm khi thao túng hành vi người dùng. Nếu áp dụng đúng cách, các sản phẩm định hình thói quen không chỉ thu hút người dùng mà còn tạo nên giá trị bền vững cho cuộc sống của họ.

A A A A

[{"displaySettingInfo":"[{\"isFullLayout\":false,\"layoutWidthRatio\":\"\",\"showBlogMetadata\":true,\"showAds\":true,\"showQuickNoticeBar\":true,\"includeSuggestedAndRelatedBlogs\":true,\"enableLazyLoad\":true,\"quoteStyle\":\"1\",\"bigHeadingFontStyle\":\"1\",\"postPictureFrameStyle\":\"1\",\"isFaqLayout\":false,\"isIncludedCaption\":false,\"faqLayoutTheme\":\"1\",\"isSliderLayout\":false}]"},{"articleSourceInfo":"[{\"sourceName\":\"\",\"sourceValue\":\"\"}]"},{"privacyInfo":"[{\"isOutsideVietnam\":false}]"},{"tocInfo":"[{\"isEnabledTOC\":true,\"isAutoNumbering\":false,\"isShowKeyHeadingWithIcon\":false}]"},{"bannerInfo":"[{\"isBannerBrightnessAdjust\":false,\"bannerBrightnessLevel\":\"\",\"isRandomBannerDisplay\":true}]"},{"termSettingInfo":"[{\"showTermsOnPage\":true,\"displaySequentialTermNumber\":true}]"}]

Khám phá thêm các chủ đề sau